FARKLI PLATFORMLARDA ÜRETİLMİŞ AŞILARIN DÖNÜŞÜMLÜ YAPILMASI
Yayınlanma :
24.09.2021 09:19
Güncelleme
: 24.09.2021 09:19
Bu yaklaşım 1990’lı yıllardan başlayarak HIV hastalarında denenmiş bir yaklaşımdır. Bir platform aşısı ile aşılama şeması yapıldıktan sonra hatırlatma dozu için farklı platform veya farklı üretilmiş aynı platform bir aşı kullanılabileceği yönünde deneyim kazanılmıştır. Pandemi esnasında Fransa ve Almanya’da ilk aşıları AstraZeneca ile yapılan kişilerde, bu ülkelerin belli yaş ve kriterdeki hastalarda pıhtılaşmaya neden olmasından dolayı ikinci aşılamada bu aşıyı kullanmama kararı almasından dolayı gündeme geldi. Her ne kadar Avrupa Tıp Ajansı (EMA) aşının risklerinin, hastalığın doğurduğu sonuçlardan daha az olmasından dolayı aşıdan yana tavır almış olsa da belli risk gruplarında 2. Doz aşıda AstraZeneca kullanılmadı. Ayrıca, aşı arzındaki sıkıntılar nedeniyle ikici dozda ilk doz aşının temininde yaşanabilecek riskler nedeniyle de böyle bir alternatif olmalıydı. Elde çok anlamlı veriler olmasa da bu yola gidildi.
Farklı aşılarla sürdürülen aşılama yaklaşımına heterolog-birincil hatırlatma aşılaması (heterologous prime-boostvaccination) denilmektedir. HIV araştırmacıları uzun süren çalışmalarında HIV enfeksiyonundan korunmada klasik aşıların beklenilen koruma için uyarması gereken çok karmaşık immün mekanizmaları istenilen düzeyde uyarmadığını saptamışlardır. Hem hücresel (T lenfositler), hem de sıvısal (B lenfositler) bağışıklığın eş zamanlı uyarılması aşıların ilk hedefi olup, bu amaçla aşıların dönüşümlü kullanılmasının yararlı olacağı fikri gelişmiştir. Bu fikir aşı çalışmalarının son 30 yılında DNA, mRNA ve viral vektör aşıların doğuşunu sağlamıştır. Farklı platformlarda geliştirilmiş aşılar, virüs antijeni farklı şekillerde konak immün sistemine sunarak tanınırlığını arttırır. Böyle konak savunma sistemi düşmanını daha etkin tanıyıp, daha güçlü immün yanıt oluşturur. İlk başarılı sayılacak örnek 2012 yılında bulaşı %30 azalttığı gösterilen HIV aşısında gözlemlenmiştir. Platform çaprazlamanın bir diğer olası olumlu etkisi de konağın bir önceki aşıya karşı geliştirebileceği direnci de ortadan kaldıracaktır(Sputnik V de iki varklıNrVV kullanılmasının altında bu yatmaktadır). Sputnik V dışında aşılarında nrVV kullanan diğer firmalar, Johnson & Johnson, CanSinoBiologicsveAstraZeneca’dır. Vektörün taşıdığı viral proteine karşı gelişecek immün yanıt önündeki en büyük olası engel şifreyi taşıyan vektöre karşı gelişecek immün yanıt ile aşı etkinliğini gösteremeden yok edilmesidir. Bunun için AstraZence insanın hiç karşılamadığı şempanze adenovirüsünü kullanmıştır. Ortaya çıkan varyantlar nedeniyle 3. Doz hatırlatma gerektiğinde viral vektör aşılarının yetersiz kalması şaşırtıcı olmayacaktır. Bu durumda mRNA ve protein bazlı bir aşının tercih edilmesi daha bilimsel olacaktır. Üçüncü avantaj platform değişikliği ile tek tip aşı uygulamasına göre daha uzun süreli ve daha güçlü bir immün yanıtın oluşacak olmasıdır. Bu konuda halen yeterli veri yoktur. Bu uygulamalar sonrası uzun süreli takipler bu tezi destekleyecek bilgileri gösterecektir. İstenilen immün sistemimizin onu taşıyan aşıyı yok etmesi değil, her aşıda bulunan ortak düşmanı iyice bellemesidir. Bunun en iyi örneği Johnson & Johnson’ın EBOLA (EBOVAC2) aşısıdır. İlk dozda AstraZeneca’nın kullandığı adenovirüsü, ikinci dozda MVA vektörü (gelecekteki COVID-19 aşılarında da kullanılabilecek modifiyepoxvirüs) kullanarak başarılı sonuçlar elde etmişlerdir. Hatırlatma dozuyla koruyuculuğunu 5 yıla kadar çıkartabileceklerini düşünmektedirler. Varsayımlarla değil, güncel bilimsel verilerle aşı platformlarının dönüşümlü kullanılmasının güvenlik ve etkinlikleri net ortaya konulmalıdır.Uzmanların çoğu bu platform dönüşümünü insan sağlığı açısından riskli görmese de, kısa-orta ve uzun vade verileri ile desteklenmeyen bilgi %100 doğru kabul edilemez. Bugüne kadar mRNA ve nrVV aşılarının dönüşümü denenmiş bir işlem değil. mRNA aşıları insanlarda viral enfeksiyonlar için ilk defa COVID-19 aşılarında kullanılmaktadır. Dozlarından, iki aşı sürenin gözetilmesi kadar her parametre en ince detayı atlanmadan gözden geçirilmelidir. Com-Cov çalışması Oxford grup tarafından İngiltere’de, Ocak 2021’de dönüşümlü aşılama yaklaşımı uygun görüldükten sonra başlatıldı.AstraZeneca, Pfizer/BioNTech, Moderna, Novavax aşıları dönüşümlü kullanılmak üzere, yan etkileri ve etkinlikleri açısından çalışmaya dahil edildi. Amaç; en güvenli, en az yan etkili, en etkili ve en uzun süre koruyan döngüyü bulmak. İspanya’da AstraZenecaaşısı ile Pfizer/BioNTech aşılarını dönüşümlü kullanmayı planlıyor. Bu ve benzer çalışmalar halen dünyanın pek çok ülkesinde yürütülmektedir. Türkiye’de de 2 doz CoronaVacsonrası hatırlatma dozunda Pfizer-BioNTech aşısı aylardan beri kullanılmaktadır. Bu çalışmaların amaçları varyantlar karşısında etkinlikleri azalan aşıların etkinliklerini arttırmak ve korunma süresini uzatmaktır. Ne yazık ki halen hiçbir aşı hastalıktan korunmada %100 etkin değildir. Ayrıca aşılanan kişiler enfekte olursa bulaştırıcılığı da engellememektedir. Virüsün geçirdiği mutasyonlarla ortaya çıkan varyantlar daha da bulaşıcı hale geldiler ve kişileri tekrar enfekte edebiliyorlar. Önümüzdeki aşama belki mevsimsel gripte olduğu gibi farklı suşlara değil ama farklı varyantlara etkili kombine yeni bir aşının üretimini planlayacağız. Görünen tek ışık hala uzakta tünel hala çok karanlık. İnsanların maske-mesafe-hijyen kurallarına uymamaktaki direnci, hala aşılanmaktan uzak durması bilim insanlarının omuzlarına daha çok sorumluluk yüklerken, ülke yönetimlerini, ekonomileri ağız baskı altına almaya devam ediyor. Bu yaklaşımla en az 2-3 yıl daha bu COVID-19 esareti, hastalığın yarattığı yıkım kapımızın önünde durmaya devam edecek. Aşıların 5 milyar dozu aşmasına rağmen, dünya halen esaret zincirini kıracak dirençten oldukça uzak. Aşıların dönüşümlü kullanımı, aşıyı erişimde zorluk yaşayan ülkelerin elini rahatlatacak bir fırsat olarak da ışıldamaktadır. Sonuçlarının yüz güldürücü olmasını umuyorum. Dünya daha 12-15 yaş çocuklar için ortak bir karar varmış değil. Hatırlatma dozu için ortak kanaat oluşmak üzere, ama 4. Doz gibi bir yaklaşım kesinlikle yok.
Yorum Yazma Kuralları
Lütfen yorum yaparken veya bir yorumu yanıtlarken aşağıda yer alan yorum yazma kurallarına dikkat ediniz.
Türkiye Cumhuriyeti yasalarına aykırı, suç veya suçluyu övme amaçlı yorumlar yapmayınız.
Küfür, argo, hakaret içerikli, nefret uyandıracak veya nefreti körükleyecek yorumlar yapmayınız.
Irkçı, cinsiyetçi, kişilik haklarını zedeleyen, taciz amaçlı veya saldırgan ifadeler kullanmayınız.
Türkçe imla kurallarına ve noktalama işaretlerine uygun cümleler kurmaya özen gösteriniz.
Yorumunuzu tamamı büyük harflerden oluşacak şekilde yazmayınız.
Gizli veya açık biçimde reklam, tanıtım amaçlı yorumlar yapmayınız.
Kendinizin veya bir başkasının kişisel bilgilerini paylaşmayınız.
Yorumlarınızın hukuki sorumluluğunu üstlendiğinizi, talep edilmesi halinde bilgilerinizin yetkili makamlarla paylaşılacağını unutmayınız.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
Yorumlar
Kalan Karakter: