Kuzey yarımkürede yaşayan bizler için kış ayı geldi mi pek çok dert de beraberinde gelir. Okullar açılır (kıyafet, kırtasiye masrafı), çocuklar okula gider (servis masrafı), havalar soğur (doğal gaz vs. gider), kalp veya başka kronik hastalıkları olanlar için eve hapsolma zamanı, son 3 yıldır da mevsimsel grip dışında dünyayı ezen COVID-19 felaketi. Her yıl eylül, ekim ayı gibi en çok sorulan sorular arasında Mevsimsel grip aşısı olalım mı? COVID-19 aşısı yine olacak mıyız? Zatürre aşısı yaptıralım mı? başta geliyor. İnsanların kafası karışık doğal olarak. Hiçbir dayanağı olmayan aşı karşıtlığı hayatları tehlikeye atmaya devam ediyor. Tıp ile alakası olmayan yakın arkadaşlarımda da aşı olmadım, olmayacağım diyen çok. Bu gevşeklik beni tedirgin ediyor. Malum yaşım 61, tansiyon ve şeker ailemden emanet, korkarım çocuklarımın da pek şansları yok anneleri de benzer dertten mustarip. Evet, konumuz COVID-19’da son durum ne? Aşı olacak mıyız? Kimler aşı olmalı?
Aşıların ve geçirilmiş enfeksiyonların sayesinde 1,5 yıldır insanlık nefes almaya başlamıştı ki, yeni varyantlar, artan enfeksiyon tabloları, nadir de olsa ölüm raporları medyaya yansımaya başladı. Bunda bulaşıcılığı artmış varyantlar kadar olduğumuz aşıların koruyuculuğun solmaya başlaması etken. Ama görünen o ki yakın bir gelecekte kapanmalar, maske mecburiyetleri olmayacak. Sayın Sağlık Bakanımız da bu konuda oldukça anlaşılır bir dille durumu açıklığa kavuşturdu. Dünya genelinde 7 milyona yakın insan kaybettik halen 30 milyona yakın hasta var. Türkiye 17 milyon olgu, 102 bin ölüm ile pandeminin etkisini en iyi savuşturan ülkeler arasında. 2 Ekim itibariyle Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) yayınladığı listeye yansıyan yeni vaka yok, ölüm yok (https://www.worldometers.info/coronavirus/).
Virüs son bir yılda varyantlarına yenilerine ekledi, ama bu varyantların tamamı OMICRON varyantının alt tipi olarak karşımıza çıkıyor. Aralık 2022 başında SARS-CoV-2'nin yeni bir varyantı olan XBB.1.5, COVID-19 enfeksiyonlarında artışa yol açarak gözlerimizi yeniden pandemiye sabitledi. Omicron XBB.1.5 varyantı Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk ortaya çıkışından bu yana hızla baskın hale geldi ve dünyaya yayıldı. Yüksek bulaşıcılığı nedeniyle Omicron XBB.1.5 varyantına "Kraken varyantı" (İskandinav efsanesinde dev ahtapot benzeri bir canavar) denildi. Omicron XBB.1.5, Omicron BA.2.75 ve BA.2.10.1'in bir melezi olarak tanımlanmaktadır. Genel olarak 5 ile 7 gün süren
- Ateş veya titreme,
- Baş ağrısı,
- Boğaz ağrısı,
- İshal
- Kas veya vücut ağrıları,
- Mide bulantısı veya kusma,
- Nefes darlığı veya nefes almada zorluk,
- Öksürük,
- Tat veya koku kaybı,
- Tıkanıklık veya burun akıntısı,
- Yorgunluk gibi mevsimsel grip veya COVİD-19’un diğer varyantları ile benzer şikayetler yapmaktadır.
Bu varyantlara Ağustos 2023 itibariyle yine OMICRON varyantının altvaryantı olan ERIS (EG.5) ve FORNAX (FL 1.5.1) eklendi. Bu iki suş da benzer klinik tablolara yol açarak kişileri birkaç gün yatırmakta. ERIS altvaryantının ABD’deki tüm olguların %20’sini oluşturması, Fornax’in %13’ü geçmesi iki altvaryanta olan dikkati arttırdı. ERIS’te başak prtoeinde tek bir mutasyon virüsün hücre içine girmesini daha da kolaylaştırırken, mevcut immün sistemden de kaçabilmesini sağladı. DSÖ olası mutasyonlarla güçlenme riskinden dolayı bu altvaryantı yakın ilgiye mazhar varyanta (VOI=variant of interest) sınıfına aldı. ERIS üst solunum yollarını tutarak burun akıntısı, boğaz ağrısı, ve mevsimsel grip bulgularının tamamını taklit ederek ilerliyor. İmmün sistemi düşük 65 yaş üzeri hastalarda alt solunum yollarına ilerleyerek daha ciddi tablolara neden olabilmektedir. Mevcut aşılar ile Pfizer-BioNTech, Moderna ve halen onay aşamasında olan Novavax’ın Omicron XBB.1.5 altvaryantına karşı düzenlediği yeni aşılar ERIS altvaryantını kapsamıyor. Evet, çok yakın akrabalar, bu sayede tam karşılığı olmamalarına rağmen hatırlatma dozunun çapraz etkileşimle koruyuculuk sağlayacağı düşünülüyor. Antiviral ilaçlar, Paxlovid, gibi ERIS altvaryantına da etkili olacaktır. Evde yapılan testlerle de ERIS tanısını koymanın olası olduğu bildirilmektedir.
Peki, bu kış kendimizi nasıl koruyacağız?
Bu kış 3 DÜŞMANIMIZ KAPIDA BEKLİYOR; SARS-CoV-2, influenza, ve respiratory syncytial virus (RSV)— bu üçlü son 3 yılımız “tripledemic” korkusu ile sardı. Elimizdeki en etkin silahlar mevcut aşılar, Hijyen kurallarına uymak, hasta kişilerin toplum içine girmemesi veya mecburiyet durumunda bu kişilerin maske kullanması. COVID-19 aşılarının yeni versiyonlarının etkinlik kazanması için aşılama sonrası en üst koruyuculuğa yaklaşık 3 ayda ulaştığı raporlanıyor. Yeni subvaryantların daha mülayim yapısı, aşılar ve ilaçlarla bu kış geçen kışlar gibi ciddi bir kapanma, ölüm veya hastaneye yatış vakalarını klinisyen arkadaşlarımız beklemiyor.
DSÖ bu yıl COVID-19 aşılarının uygulanması için danışma kurulunun görüşü doğrultusunda aşağıdaki yaklaşımı benimsemiştir.
YÜKSEK ÖNCELİKLİ GRUP
Bu gruptaki kişilerin COVİD olması durumunda ağır hastalık veya ölüm riski söz konusu olabilir.
Aşıların koruyuculuğundaki az da olsa azalan koruyuculuk bu riskleri arttırdığı için normal aşılama programı ve 1 doz kamçılama dozu sonrasında 6 ay geçmiş olan aşağıdaki risk gruplarına bir doz kamçılama (hatırlatma) yapılması gerekenler;
- 75 yaş ve yukarısındaki kişiler
- 60-75 yaş arası kronik hastalığı olanlar
- 6 aydan büyük immün sistem yetmezliği olanlar.
-
Aşağıdaki risk grupları da son aşılamadan 12 ay geçmiş ise 1 doz hatırlatma aşısı yapılması gerekir:
- Hamileler
- 60-75 yaş arası kişiler
- 18-59 yaş arası kronik hastalığı ve morbid obez olanlar
- Birinci basamakta çalışan sağlık çalışanları
-
ORTA ÖNCELİKLİ GRUP
Bu grupta yer alan kişilerin ağır enfeksiyon geçirme ve ölüm riskleri çok düşüktür. İki doz sonrası 1 doz hatırlatma ile aşılanmış veya hastalığı geçirmiş kişiler yüksek korunma altında olduklarından hastalığı hafif, ya da hiç bulgu vermeden geçirirler. Eğer daha önce hiç aşılanmamışlarsa 2 doz + 1 doz hatırlatma aşısı yapılması önerilir.
- 17 yaş üzeri tüm sağlıklı bireyler
- 6 ay-17 yaş arası kronik hastalığı olanlar
-
Kendinizi bu öncelik gruplarının hangisinde buluyorsanız lütfen oradaki önerilere uyun ve bu kışı sorunsuz geçirin.
DÜŞÜK ÖNCELİKLİ GRUP
COVID-19 sağlıklı çocuklarda ve kronik bir hastalığı olmayan genç erişkinlerde nadiren ölümcül seyretmektedir. Her ülkenin kendi uygulamalarına bağlı olarak bu grup 2 doz aşılama sonrası 1 doz hatırlatma yapılmış ise bunlarda 2. Bir hatırlatma dozuna gerek yoktur.
Yorumlar
Kalan Karakter: