Gerek mahallemizde gerek ilkokulda Yahudi ve Hristiyan inancından pek çok ailenin çocukları ile beraber büyüdüm. Hep birlikte oynar, yüzer, balık tutardık. Aileler görüşür, her dinin özel günlerini birlikte yaşardık. Evlere gönderilen yemekler, tatlılar, kurabiyeler huzurlu, mutlu, uyumlu bir çevrenin tüm özellikleri mevcuttu. Zaman geçtikçe bu ailelerin sayıları azaldı. Önce Alsancak’a gittiler, sonra iş ve evlilikler ile İstanbul, İsrail, İngiltere, İtalya, ABD gibi daha uzak yerlere göçtüler. Geriye hatıralar, iç içe geçmiş yemek kültürü, konuşma dilimize giren kelimeler kaldı. Eskisi kadar olmasa da halen İzmir ve İstanbul’da Yahudi, Rum, Ermeni, Levanten pek çok dostum var. Onlarla beraber büyümüş olmak, kültürel zenginlik açısından bence bir ayrıcalık. Geçmişten gelen dostluklara, yaş aldıkça eklenen yenileri sayesinde bugün İstanbul Rum Ortodoks Patriği Sayın Bartholomeos ile Ermeni Ortodoksların eski genel vekili BaşpiskoposSayın Aram Ateşyanve Patrik II. Mesrob’un vefatı sonrası Türkiye Ermenileri Patrikliği’neseçilen ve göreve gelme töreninde protokol konukları arasında bulunduğum Sayın Patrik SahakMaşalyan, Yahudi Cemaatinin değerli liderleri ile halen dostluğumu sürdürmekteyim. İslamiyet bir hoşgörü dini olarak nasıl tüm semavi dinlere kucak açmışsa, İzmirli biri olarak ben de bu güzelliği devam ettirenlerdenim. Her Cuma Yahudi iki arkadaşım sektirmeden “Hayırlı cumalar” mesajı ile güne başlamamı sağlarlar. Yani onlar bizim özel günlerimize bizler kadar saygılıdır. Ve tanıdığım dostlarımın hepsi bizim kadar Türkiye sevdalısıdır. Yarın da Yahudi dinine mensup dostlarımız için önemli bir bayram başlıyor. 27 Mart 2021 Cumartesi akşamı başlayan bayram 4 Nisan 2021 Akşamı bitecek. Pesah, Fısıh veya Hamursuz Bayramı. Anlamı aslında çok derindir. Özgürlük mücadelesinin bir simgesidir, Mısır’da kölelikten kurtarılan Antik İsraillilerin göç hikâyesini anma festivalidir. Pesah, Yahudi takvimindeki Nisan ayının 15. günü başlar, bu tarih Kuzey Yarım Küre’de bahara denk gelir ve bayram 7 veya 8 gün kutlanır. Yahudi bayramları arasında en çok kutlanan bayramlardan biridir.
Bayramın adının tam olarak nereden geldiği üzerine tartışmalar olmasına rağmen genelde inanılan hikâye; Firavun İsrailliler’i özgür bıraktığında, İsrailliler, ekmek hamurunun mayalanmasını beklemeden Mısır’ı terk ettikleridir. Bunu anmak adına, Hamursuz Bayramı boyunca yenen Matza (düz mayasız ekmek) hamursuz bayramının sembolüdür.
Tevrat’taki Hamursuz Bayramı ile ilgili düzenlemeler, evdeki bütün mayalı yiyeceklerin bayram başlamadan önce (15 Nisan) evden çıkarılması gerektiğini ve temiz bir kuzu ya da keçinin 10 Nisan’a kadar hazırlanmasını emreder. 14 Nisan’da iki akşam arasında kurban edilmelidir. Ve 15 Nisan gecesi iç organları çıkarılmadan rosto yapılarak mayasız ekmek ve acı baharatla yenmelidir.Sabah gün doğumundan sonra kurban edilen hayvandan kalan hiçbir şey yenmez, kalanlar yakılırdı.
“Pesah” anlamı üzerine bazı tartışmalar olsa da,genel olarak Tanrı’nın 10. musibetinden İbranilerin evlerini koruması olarak bilinir.Kudüs’teki Tapınak yıkılmadan önce, Hamursuz Bayramı’nın odak noktası, Paskal kuzusu olarak da bilinen, kurbandı Bir kuzuyu veya dağ keçisini tamamıyla bitirebilecek bir ailenin, Yahudi Tapınağı’nda, Nisan’ın 14’ünde (öğle vakti) kurbanlarını kesmeleri ve Nisan’ın 15’i gecesinde yemeleri gerekliydi. Eğer bir aile, kurbanın hepsini bir oturuşta bitiremeyecek kadar küçükse, kurban birden fazla aile için yapılırdı. Kurban hiçbir mayalı yiyecekle sunulmaz, kafası, ayakları ya da iç organları çıkarılmadan rostolanması gerekirdi. Mayasız ekmekle (matza) ve acı baharatlarla (maror) yenir, Kurbandaki hiçbir kemiğin kırılmamasına dikkat edilirdi. Önemli bir diğer konu da, sabaha kadar kurbandangeriye hiç et kalmamalıydı.
Hametz “Mayalı yiyecek”, beş tip tahıl ürününün birinden yapılmış ve su ile karıştırılarak, ham bir şekilde 18 dakikadan az süreyle bekletilmiş bir üründür. Hamursuz Bayram’ı süresince, Hametz’in tutulması, barındırılması ve tüketilmesi, birçok Yahudi geleneğine göre yasaktır. Maya ve fermente ürünlerin kendileri, şarapta da görüldüğü gibi yasaklanmamıştır.Hametz, karbonat ve kabartma tozu gibi ürünleri içermez. Bu nedenlemaya ile yapılmış olmamaları şartıyla, gözleme veya krep gibi yiyeceklere tüketilebilir.
Ritüellere riayet eden Yahudiler, Hamursuz Bayram’ından haftalar önce evi en detaylı şekilde temizleme telaşında olurlar. Böylece evlerinin her tarafından her bir zerre Hametz’i arındırırlar. Kurallar, zeytin büyüklüğü ve daha büyük miktardaki Hametz’lerdenarınılması gerektiğini belirtir, ama çoğu zaman, bu arınma işlemi bu kuralı aşarak, mutfaktaki en küçük zerrelerin temizlenmesine kadar gider (Un veya mayanın mutfak tezgâhlarından iyice silinmesi.) Bu işlemi yaparken kullanılan gereçlerde bir yere saklanır ve bayram boyunca kullanılmaz
Bayramdan önceki gece Hametz arınması için arama yapılır, ışıkları söndürerek, mum ışığıyla, kuş tüyü ve tahta kaşıkla yapmak bir gelenektir. Mum ışığı köşeleri, gölge düşmeden daha etkili bir şekilde aydınlattığı için; tüyün köşedeki bütün kırıntıları almasından dolayı ve tahta kaşığında Hametz’leri topladıktan sonra yakılabilmesinden dolayı bu gereçler kullanılır.14 Nisan sabahında, evde arta kalan bütün mayalı yiyecekler ve aramada bulunan bütün artıklar yakılır. Evin lideri evde hiç Hametz kalmadığını, kalanların da toz kadar az olduğunu) belirtir.
Yiyeceklere göre daha değerli olan Hametz’ler (buğday’dan damıtılmış likör gibi) atılmak yerine, geri alınacak şekilde birine satılabilir. Bazı durumlarda, bu satıştan dolayı o tür ürünler evi hiç terk etmek zorunda kalmadan bir kasada saklanılabilir, çünkü satıldıktan sonra o evin kullanacağı bir ürün olmaktan çıkar ve yeniden alınana kadar kasada saklanırsa kurallara uyulmuş olunur. Bu satış durumu hahamlar tarafından düzenlenebilir.
Tevrat’ın, Hamursuz Bayram’ında Hametz tüketmeyi yasaklaması nedeniyle, bazı aileler, sadece Hamursuz Bayramı’nda kullanmak için farklı tabak, çatal, bıçak ve bardak setlerine sahiptir ve bu farklı gereçlere daha önce hiç Hametz bulaşmamış olmalıdır.Hametz’in bulaşmış olduğu mutfak gereçleri kaynar suda yıkanır ve yıl boyunca tekrar kullanılmaz.
Matza
Makina yapımı Matza
Hamursuz Bayramı’nın sembollerinden biri olan Matza, sadece su ve unla yapılan, pişirilirken devamlı karıştırılıp, kabarması engellenen mayasız ekmektir. Elle yapılan Matza’yashmuramatzodenir ve bu tür Matza’yı genelde Ortodoks Yahudi toplumları tercih eder.
Tevrat’a göre Matza’nın yenilme sebebi, İbrani’lerin Mısır’ı çabucak terk etmelerini anmaktır. Ayrıca,Matza’nın fakirliği anımsatarak, insanlarda mağrurluk duygusunu artırdığını ve bir zamanlar köleliğin nasıl olduğunu sembolize etmektedir.
El yapımı şmuramatzo
Hamursuz Bayramı’nın Sederi sabahında, evin ilk doğan erkek çocuğu oruç tutar ve bu oruç İbrani ilk doğan erkek çocukların Allah tarafından korunmuş olmasını anmak için tutulur. Malum Tanrı Mısır’lı ilk doğan erkek çocukların hayatlarına son vermiş ama İbrani çocukları korumuştur.
Yahudi aileleri için, Hamursuz Bayramı’nın ilk gecesi, Seder (düzen) adı verilen özel akşam yemeği için toplanmak bir gelenektir. Masada bayramın önemini vurgulamak için en iyi yemek ve gümüş takımları bulunur. Bu yemek esnasındadört bardak şarap tüketilir.
Bayramın arkasındaki tarihi hikayeye inildiğinde oruç, kurban, kefaret gibi İslamiyet’te yakinen bildiğimiz dini ritüellerle karşılaşıyoruz. Her semavi dinde yaratan Yüce Allah, İnsan sevgisi, dürüstlük, adalet, yemeğin artmaması gibi değerler korunmuştur. Farklılık insanlığa gönderilmiş zamanlarında, Peygamberlerimizde ve kutsal kitaplarımızdadır. Bayram sabahı kahvaltı veya aile yemeği, Ramazan ayı boyunca ailecek açılan iftarlar gibi İslamiyet dışındaki semavi dinlerin de benzer güzel uygulamaları vardır. Sofralarımızdaki tek fark, alkollü içki yerine şerbet, ayran, şıra ve suyun olmasıdır. Tüm insanlığa bayram tadında dostluk ve huzurun egemen olduğu güzel günler dilerim.
(Pesah ile bilgiler https://tr.wikipedia.org/wiki/Hamursuz_Bayram%C4%B1, alınmıştır)
Yorumlar
Kalan Karakter: